Maktellerde Geçen Akrabalık Adları Üzerine İnceleme

Vocabulary is a treasure that contains a society’s culture. Kinship terms, which have existed in various forms from past to present, are an important part of this treasure. Numerous studies have been conducted to reveal the vocabulary of our language from past to present. Therefore, this research focuses on the kinship terms found in maktel texts that narrate the Karbala incident. In this study, the kinship terms from two different works on the same subject, written in different periods, are classified into one main and three subcategories using the scanning-classification method. The kinship terms in Shadi Meddah’s Maktel-i Hüseyn (SM) and Lâmiî Çelebi’s Maktel-i Âl-i Resûl (LM) are analyzed with sample couplets from the texts, including the corresponding couplet numbers. Approximately four thousand couplets were scanned to reveal the kinship-related vocabulary in these works. The results show that terms like "son, grandfather, wife, child, mother, sibling, father" were frequently used. Moreover, while Arabic and Persian words are more commonly used in LM, SM, influenced by its time, features more native Turkish kinship terms

Söz varlığı, bir toplumun değerlerini, inançlarını, dünya görüşünü kısacası kültürünü içinde barındıran bir hazine niteliğindedir. Söz varlığında, geçmişten günümüze çeşitli şekillerde varlık gösteren akrabalık adları da bu hazinenin önemli bir parçasıdır. Bir dilin söz varlığındaki akrabalık adları o kültürdeki aile ve soy bağlılığının bir yansıması gibidir.  Geçmişten günümüze dilimizin söz varlığını ortaya koymak adına birçok çalışma yapılmıştır. Bu sebeple bu araştırma, kültürümüzün ve inancımızın bir yansımasını içinde barındıran, Kerbela olayını işleyen maktellerdeki akrabalık adlarını konu edinmiştir. Bu çalışmada iki ayrı dönemde, aynı konu üzerine kaleme alınmış farklı iki eserdeki akrabalık adları, tarama-tasnif yöntemi ile bir ana ve üç alt başlık şeklinde sınıflandırılmıştır. “Şadi Meddah’ın Makteli-i Hüseyn” adlı eseri ve “Lâmiî Çelebi’nin Maktel-i Âl-i Resûl” adlı eserlerdeki akrabalık adları metinden alınan örnek beyitlerle incelenmiş, hangi eserde geçtiği beyit numarasıyla birlikte verilmiştir. Bu çalışmada yaklaşık dört bin beyit taranmış ve adı geçen eserlerdeki akrabalık adlarına ait söz varlığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Yapılan çalışma neticesinde “oğul, dede, hatun, bin, ana, kardaş, baba” akrabalık adlarının sıklıkla kullanıldığı saptanmıştır. Aynı zamanda LM’de Arapça ve Farsça sözcüklerin kullanım sıklığı dikkat çekerken ŞM’de ise yazıldığı yüzyılın da etkisiyle daha çok öz Türkçe akrabalık adlarının kullanıldığı görülmektedir.